بی‌کربنات سدیم یا جوش شیرین

سدیم بی کربنات یا جوش شیرین چیست ؟

بی‌کربنات سدیم یا جوش شیرین به انگلیسی Sodium Bicarbonate با فرمول NaHCO۳ یکی از نمکهای سدیم در ترکیب با کربنیک اسید است که تنها یک هیدروژن اسیدی این ترکیب با سدیم جایگزین شده‌ است.

جوش شیرین ، بی‌بو و بی‌طعم است که کمی دارای خاصیت بازی است و به صورت پودر سپید یا بلورین است. بی‌کربنات جاذب رطوبت و بوگیر است.

 این ترکیب ماده برای متخلخل کردن خمیر نان استفاده می‌شود و نیز برای کم کردن اسید معده و درمان سوزش آن به کار می‌رود.

خصوصیات سدیم بی کربنات

فرمول مولکولی :  NaHCO3

جرم مولی :          84.007 g mol−1

شکل ظاهری :      White crystals

بوی :     odorless

چگالی :  2.20 g cm−3[۱]

دمای ذوب :         ۵۰ درجه سلسیوس (۱۲۲ درجه فارنهایت; ۳۲۳ کلوین) decomposes

دمای جوش :        851 °C, 1124 K, 1564 °F

انحلال‌پذیری         insoluble in اتانول

log P     -0.82

اسیدی : (pKa)      10.329

Sodium bicarbonate

Chemical compound

Sodium bicarbonate, commonly known as baking soda, is a chemical compound with the formula NaHCO₃. It is a salt composed of sodium ions and bicarbonate ions. Sodium bicarbonate is a white solid that is crystalline but often appears as a fine powder.

Formula: NaHCO3

Molar mass: 84.007 g/mol

IUPAC ID: Sodium hydrogen carbonate

Density: 2.2 g/cm³

Soluble in: Water

فرآوری بی کربنات سدیم

بی‌کربنات سدیم بیشتر به وسیلهٔ فرایند سالوی ساخته می‌شود که همان واکنش کلرید سدیم، آمونیاک و کربن دی‌اکسید در آب است که بی‌کربنات سدیم به صورت رسوب به دست آمده پس از صاف کردن و خشک کردن با حرارت به کربنات سدیم تبدیل خواهد شد. سالانه نزدیک به ۱۰۰۰۰۰ تن جوش شیرین فرآوری می‌شود. همچنین می‌توان با عبور دادن گاز از درون محلول جوشان کربنات سدیم خالص یا محلول هیدروکسید سدیم، بی‌کربنات سدیم را به شکل رسوب ته‌نشین شده به دست آورد.

ویژگی‌های بی‌کربنات سدیم یا جوش شیرین

جوش شیرین در آب یک آمفوتر است. یعنی در آب می‌تواند به عنوان اسید یا باز رفتار کند. رفتار اسیدی آن به سبب وجود هیدروژن در ترکیبش است که در صنایع مختلف به عنوان آزادکننده کاربرد دارد.

حلالیت جوش شیرین

در دمای معمولی ۱۰٫۳ گرم از این ماده در ۱۰۰ گرم آب حل می‌شود. اما در اتانول به مقدار کم محلول است.

کاربردهای بی کربنات سدیم

بیشترین استفاده از بی‌کربنات سدیم در فرآوری انواع بکینگ پودر است .مقدار اضافی از خمیر جوش شیرین بطور مؤثر در پاک کردن و سائیدن سطوح می‌تواند استفاده گردد.

استفاده از این ماده در ترکیب خمیر دندان به رفع تدریجی لکه‌های دندان و سفید شدن آنها کمک می‌کند. در صنایع غذایی، تولید نوشابه‌های گازدار به عنوان منبع، صنایع پاک کننده‌های خانگی و در کپسول‌های خاموش کننده آتش بکار می‌رود.

همچنین به عنوان باز دارنده در مواد منفجره استفاده می‌شود. در صنعت نساجی برای عمل آوردن نخهای پشمی و ابریشمی استفاده می‌شود.

همچنین می‌تواند به عنوان پاک کننده و ساینده ملایم در صورتی که ایجاد حساسیت نکند برای زیبایی پوست بکار رود. ضمن آنکه جوش شیرین به عنوان یک مکمل خوراکی در جیره غذایی دام و طیور می‌تواند در جهت جلوگیری از اختلالات متابولیکی و تغذیه‌ای بکار برده شود.

کاربردهای بهداشتی جوش شیرین

یکی دیگر از کاربردهای جوش شیرین در بهداشت بدن انسان است.

کاربردهای صنعتی جوش شیرین

صنعت نساجی و دباغی یکی از بارزترین مصارف سدیم بی کربنات در تولید پارچه‌های پشمی و ابریشمی است. صنعت نساجی، از جوش شیرین برای رنگرزی و چاپ پارچه استفاده وسیعی می‌کند. صنعت دباغی نیز بی کربنات سدیم را بعنوان یک عامل خنثی کننده مواد رنگرزی در فراینده رنگ استفاده می‌کند.

صنعت پلیمر جوش شیرین استفاده گسترده‌ای بعنوان کاتالیزور و تصفیه کننده در فرایند تولید پلیمرها و پلاستیک‌های پیچیده دارد.

لاستیک و پلاستیک به دلیل اینکه بی کربنات سدیم، دی اکسید کربن آزاد می‌کند بنابراین بعنوان عامل فوم ساز در فرایند تولید لاستیک و پلاستیک استفاده می‌شود. دی اکسید کربن آزاد شده برای کنترل شکل محصولاتی که از لاستیک و پلاستیک ساخته می‌شود کاربرد دارد.

در صنعت تولید پودرهای آتش‌نشانی نیز کاربرد فراوانی دارد.

ایمنی جوش شیرین

خوردن این ماده بی‌ضرر است مگر اینکه به مقدار خیلی زیاد باشد. بوییدن آن ممکن است سبب سوزش بینی یا گلو شود. در اثر تماس با پوست‌های حساس ممکن است باعث خارش یا سوزش پوست شود. در اثر تماس با چشم ممکن است سبب ایجاد سوزش و سرخی در چشم شود.

استفاده از جوش شیرین در پخت همه نوع نان و شیرینی مضر است.

کسانی که ناراحتی معده دارند، نبایستی از فراورده‌هایی که از جوش شیرین استفاده شده و به طور مشخص، نباید از نان‌های پخته شده توسط جوش شیرین استفاده کرد. چرا که برای هضم غذا مضر است.

مصرف آرایشی جوش شیرین یا بی کربنات سدیم

جوش شیرین یک لایه بردار قوی برای صورت است، همچنین از آن می‌توان برای برطرف کردن بوی بد بدن نیز استفاده کرد اما شاید مهم‌ترین اثر آرایشی-بهداشتی جوش شیرین درمان آفتاب سوختگی است که برای استفاده از آن کافی است در حمام آب گرم را باز کنید و نیم فنجان جوش شیرین به آن اضافه کنید تا یک لوسیون پوستی برای التیام آفتاب سوختگی داشته باشید.

برگرفته از سایت ویکی پدیا

سدیم بی کربنات مرک

نام ماده: Sodium hydrogen carbonate

سدیم هیدروژن کربنات

کد محصول مرک: 106329

درصد خلوص: ACS,Reag.Ph Eur

اسم دوم: Sodium bicarbonate

فرمول: شCHNaO3

C A S NUMBER: 144-55-8

مولار: 84.01 g/mol

قابلیت محلول شدن: 96 g/l (20 °C)

درجه ذوب: 270 °C (decomposition)

میزان اسیدی: 8.6 (50 g/l, H2O, 20 °C)